गहाळ सामान: चंद्राचा प्रश्न आणि त्याचेच उत्तर

कुंडली म्हणजे सूर्य पृथ्वीभोवती ज्या वर्तुळातून फिरताना दिसतो, त्या मार्गाची (क्रांतीवृत्ताचा) नकाशा. मजा अशी की चंद्रासकट सगळे ग्रह (ज्योतिषीय अर्थाने) ह्याच वर्तुळाजवळून फिरताना दिसतात. क्रांतीवृत्तावरील तारे पृथ्वीवरून स्थिर दिसतात, त्यामुळे ह्या नकाशात, प्रामुख्याने ग्रहांची स्थिर ताऱ्यांच्या सापेक्ष स्थाने दाखवलेली असतात. जन्मकुंडली, म्हणजे त्या त्या व्यक्तीच्या जन्मवेळचा क्रांतीवृत्ताचा नकाशा. ज्योतिषाला विचारलेल्या प्रत्येक प्रश्नाचे उत्तर जन्मकुंडलीवरून देणे शक्य असतेच असे नाही. अशावेळी ज्योतषी प्रश्न विचारलेल्या वेळच्या क्रांतीवृत्ताच्या नकाशाचा वापर करतो, त्या नकाशाला प्रश्नकुंडली म्हणतात.

प्रश्नकुंडली: ९ मार्च २०१५ १५:२१, पुणे

चंद्र हा मनाचा कारकग्रह मानला आहे. चंद्राचे कारकत्व प्रश्न विचारायला येणाऱ्याचे मन कुठे आहे हे दाखवते. प्रश्नकुंडलीची मजा अशी की, प्रश्न विचारणाऱ्याने प्रश्नाचा उच्चार जरी केला नाही (तो मनात ठेवला), तरीही प्रश्नकुंडलीवरून ज्योतिषी प्रश्न काय आहे याचा अंदाज लावू शकतो. याचा उपयोग ज्योतषी प्रश्न ताडून पाहण्यासाठी करतात. विचारलेला प्रश्न खरंच तसाच विचारणाऱ्याच्या मनात आहे का हे पहिल्यांदा पाहिले जाते. तसे असेल तर तीच प्रश्नकुंडली प्रश्नाचे उत्तर देण्यासाठीही वापरली जाऊ शकते. थोडक्यात विचारणारा प्रश्न आणि उत्तर बरोबरच घेऊन येत असतो. ज्योतषी फक्त ते उत्तर वाचून दाखवतो. प्रश्नकुंडली ज्योतिषाला नवीन काहीतरी शिकवूनही जाते.

९ मार्च २०१५ रोजी १५:२१ ला मला प्रश्न विचारला तो असा. हे गृहस्थ परदेशी गेले होते. त्यांचे सामान तिकडे दोन दिवस झाले तरीही पोचले नाही. दुसऱ्या दिवशी हे गृहस्थ दुसऱ्या शहरात जाणार होते. तिथे असेपर्यंत सामान मिळेल का? सामानात सर्व परकीय चलन, खाण्याचे पदार्थ (शाकाहारी लोकांसाठी जपान, युरोपातील काही देशात जायचे असेल तर गरजेचे), कपडे सगळेच होते. त्यामुळे चांगलीच गैरसोय होत असणार. त्यावेळची प्रश्नकुंडली(टीपा पहा) दिली आहे.

या कुंडलीत चंद्र षष्ठस्थानात, तृतीयेश, चतुर्थेश, आणि त्याचा नक्षत्रस्वामी मंगळ लाभात, सप्तमेश, व्ययेश. म्हणजे चंद्र हा ३, ४, ६, ११, १२ या स्थानांचा कारक आहे. यातील ३, १२ एकत्र ही स्थाने प्रवास विशेषत: परदेशप्रवास दाखवतात. ११ हे स्थान काहीतरी मिळवण्यासंबंधीचा प्रश्न दाखवते. ४ ह्या स्थानाने एकूण सामान दाखवले. पण ६ व्या स्थानाचा संदर्भ मला लागेना. एखादी गोष्ट मिळेल का, ह्यासाठी ११ व्या स्थानाचा उपनक्षत्रस्वामी त्या गोष्टीसंबंधी स्थानाचा कारक असावा लागतो. ह्या कुंडलीला लाभाचा उपनक्षत्रस्वामी शुक्र १, ६, ११ (शुक्राचा नक्षत्रस्वामी बुध) २, १० या स्थानांचा कारक आहे. तो ४ चा कारक नाही, म्हणून सामान मिळणार नाही असे उत्तर द्यावे का अशा विचारात मी असताना, चंद्र ६ व्या स्थानात आहे आणि लाभाचा उपनक्षत्रस्वामीही ६ चा कारक आहे, हे विशेष वाटले. सातवे स्थान एखाद्या बाबतीतील सहयोगी दाखवते. या प्रश्नात विमानप्रवास ही बाब धरली तर सहयोगी म्हणजे विमानकंपनी. ६ हे ७ व्याचे व्यय (आधीचे) स्थान, विमानकंपनीच्या ताब्यातून सुटणाऱ्या गोष्टी दाखवते. इथे हरवलेले सामान मिळवणे ही समस्या नाही, तर विमानकंपनीकडून ते मिळेल का हा प्रश्न असल्याने सामानाच्या कारक स्थानापेक्षा ६ वे स्थानच महत्त्वाचे आहे, हे चंद्राच्या स्थानाने माझ्या लक्षात आले. ह्या तर्काला पुस्तकी आधार नसल्याने मी साशंक मनाने, सामान मिळेल असे सांगितले. चंद्र मंगळाच्या नक्षत्रात आणि मंगळ लाभात असल्याने दिवस संपायच्या आत मिळेल असेही सांगितले. खरोखरीच त्या दिवशी हे गृहस्थ दिवसभराची कामे आटपून त्यांच्या हॉटेलवर जायच्या आत विमानकंपनीने ते तिथे पोचवले होते. चंद्रानेच प्रश्न टाकला आणि त्यानेच उत्तरही दिले. प्रश्न आणि उत्तर शेजारी असतात ते असे.

टीप: हा प्रश्न मला सासऱ्यांनी ज्येष्ठ जावयाबद्दल विचारला असल्याने, पंचमाचे सप्तम स्थान लग्नी ठेवून काढलेली कुंडली दिली आहे.

Makarsamkrant and Uttarayan, are they related?

The sun appears to move in a specific circle, if observed from the Earth. This circle is called the Ecliptic. This circle has been divided into 12 equal angular parts, forming 12 signs of the Zodiac. When the Sun enters Nirayana Makar sign, the day is called Makar Samkranti in India. This day is assumed to mark the beginning of Uttarayana. Accoding to the Manusmriti chapter one, verse 67, Uttarayana is considered as the day of Gods and thus the beginning of that day being Brahmamuhurta (auspicious time at the beginning of any day)  for Gods, the day of Makar Samkranti is considered very auspicious. But does Makar Samkranti really mark the beginning of Uttarayana?

From the Earth, the Sun appears to rise in the East, but it rises exactly at the East only on two days of the year. On other days, it appears to rise either towards the South or the North of the East. The period of the year, when the point where Sun appears to rise on the horizon moves towards the is called Uttarayana (Uttara meaning the North). The period when the same appears to move towards South is called Dakshinayana (Dakshina meaning the South).

If we observe the rising Sun everyday, we will see that the point on the horizon where the Sun appears to rise moves towards the South between 22nd June to 21st December. The same appears to move towards the North during the other half of the year. One can confirm these observations with high accuration using a software like Stellarium. It's very much evident from these observations that Dakshinayan ends on 21st or 22nd December and Uttarayana starts on the same day. Uttarayana does not start on the day when the Sun enters Nirayana Makar sign i.e. Makar Samkranti

The question is when should we observe the festival? The celebrations on this day includes consumption of sweets made of sesame and jaggery, wearing dark (preferably black) colored clothes, offering the nascent crops of carrots, berries to Gods. All these things are related to the Winter. Hence this festival should be celebrated in the middle of the Winter i.e. on the day of Winter Solstice i.e. 21st or 22nd December. Truly speaking, this festival is related to Uttarayana and better be observed when Uttarayana starts.

Vernal, Autumnal equinox, Winter and Summer solstice are four important points on the apparent path of Sun around the Earth. These points are not fixed with respect to the fixed stars. Every year they move against the direction of Nirayana Zodiac. Around 499 A.D. Sun used to be near Revati (ζ Piscium) star at the time of Vernal equinox, today it's near UttaraBhadrapada (γ Pegasi and α Andromedae) star. The same year, at the beginning of Uttarayana Sun must be at the start of Nirayana Makar sign. In the fifth century, the day of beginning of Uttarayana and the day when the Sun entered Nirayana Makar sign coincided. Marking the entry of the Sun into a sign was much easier than marking the end of movement of sunrise of point towards the South, since the later movement is slower than the Sun's movement and its accuracy is hampered by the refraction of Sun's rays in the Earth's atmosphere. So, the Pandits at that time would have chosen Makar Samkranti to mark the beginning of Uttarayana, since the error between these two events was tolerable at that time. The mathematics and the instruments too weren't that advanced to mark these events accurately. But now that we have computers for fixing positions of the planets upto 1000th part of degree accurately, we should not be following this 1500 years old erroneous tradition.

Other important factor to consider here, is after Makar Samkranti the Sun remains in signs ruled by Saturn for two consecutive months. The Sun who is the king amongst the planets, is significator of wealth, pleasures, youth, light, gold, where as the Saturn who is the servent amongst the planets, is significator of poverty, sorrow, old age, darkness, lead. Sun's dwelling in the signs governed by a planet so opposite in signification is not considered auspicious. How can then we celebrate the start of this period with a festival dedicated to it? This is the reason, Makar Samkranti is never considered fully auspicious.  Celebrate Uttarayana on it's true beginning i.e. 21st or 22nd December and it becomes completely auspicious.

Well, even today Makar Samkranti falls during the Winter, but after a thousand years, it will fall in the heat of summer. Consuming jaggery and sesame and wearing dark clothes in the summer would have disastrous effects on our health and we wouldn't have nascent carrots and berries to offer to the Gods, in the heat of the summer.

मकरसंक्रांत आणि उत्तरायण वास्तविक संबंध

पृथ्वीवरून पाहिल्यास सूर्य एका ठराविक वर्तुळात फिरताना दिसतो. या वर्तुळाला क्रांतीवृत्त असे म्हणतात. संस्कृत धातू क्रम् यावरून क्रांती हा शब्द आला आहे. क्रम् याचा अर्थ ओलांडणे, चालणे, फिरणे असा आहे. सूर्य या वर्तुळावरून फिरतो म्हणून ते "क्रांतीवृत्त". या क्रांतीवृत्ताचे बारा भाग कल्पिलेले आहेत त्यांना राशी असे म्हणतात. संक्रांत याचे मूळ सुद्धा क्रम हाच धातू आहे, त्यावरून एखाद्या राशीत सूर्याने प्रवेश करणे याला संक्रांत म्हणतात. प्रत्येक राशीच्या नावे एक याप्रमाणे १२ राशींच्या १२ संक्रांती असतात. सूर्य निरयन मकरराशीत प्रवेश करतो त्या दिवसाला मकरसंक्रांत म्हणतात. या दिवशी उत्तरायण सुरु होते अशी समजूत आहे. उत्तरायण म्हणजे देवांचा दिवस (मनुस्मृती अध्याया १ श्लोक ६७) मानला असल्याने, त्या दिवसाची सुरुवात म्हणजे देवांचा ब्राह्ममुहूर्त म्हणून, हा दिवस विशेष मानला जातो. परंतु खरंच मकरसंक्रांत ही उत्तरायणाची सुरुवात आहे का?

उत्तरायण म्हणजे काय हे जाणून घेण्यासाठी, पृथ्वीच्या उत्तरगोलार्धातून सूर्याचे भ्रमण कसे दिसते ते पाहू. सूर्य पूर्वेकडे उगवताना दिसत असला तरी, तो अगदी पूर्वेकडून फक्त दोनच दिवशी उगवतो. इतर दिवशी तो पूर्व-उत्तर किंवा पूर्व-दक्षिण या दिशांमध्ये उगवतो. ज्या काळात सूर्योदयबिंदू  (क्षितिजावर जिथे सूर्योदय होतो तो बिंदू) थोडा थोडा दक्षिणेकडे सरकतो, त्या काळाला दक्षिणायन (अयन म्हणजे सरकणे) म्हणतात. ज्या काळात सूर्योदयबिंदू उत्तरेकडे सरकतो, त्याला उत्तरायण म्हणतात.

रोज सूर्योदय उगवताना त्याचे निरीक्षण केले तर असे दिसून येईल की २२ जून ते २१ डिसेंबर या कालावधीत सूर्योदयबिंदू थोडा थोडा दक्षिणेकडे सरकतो, आणि २२ डिसेंबरनंतर पुन्हा २१ जूनपर्यंत तो उत्तरेकडे सरकतो. वर्षभर ज्यांना हे निरीक्षण करायचा कंटाळा आहे, त्यांनी Stellarium सारखी प्रणाली वापरून खात्री करावी. म्हणजे दक्षिणायन २१ डिसेंबर किंवा २२ डिसेंबरलाच संपते आणि तेव्हाच उत्तरायणदेखील सुरु होते. त्यामुळे मकरसंक्रांतीला उत्तरायण सुरु होत नाही हे सूर्यप्रकाशाइतकेच ढळढळीत सत्य आहे.

आता प्रश्न असा आहे की मकरसंक्रांतीला सण म्हणून जे जे करतात, उदा. तीळगुळ वाटणे, गुळपोळीचा आहार, काळे कपडे घालणे, वाण देणे, कोवळ्या भाज्या, बोरे, फळे सुगड्यात भरून ते वाण देवीला देणे, ह्याच वस्तूंनी लहान बाळांना आंघोळ घालणे (बोरनहाण) ह्या गोष्टी कधी कराव्यात? ह्या प्रत्येक गोष्टीचा संबंध हिवाळ्याशी आहे. त्यामुळे हिवाळ्याच्या मध्यभागी म्हणजेच दक्षिणायन संपताना डिसेंबरमध्ये २१ किंवा २२ तारखेला त्या करणे योग्य. हा सण खरेतर मकरसंक्रांतीचा नसून उत्तरायणाशी संबंधित आहे, तो उत्तरायण सुरु होतानाच करणे इष्ट!

मुळात मकरसंक्रांत आणि उत्तरायणाची सुरुवात हा संबंध कुठे आला ते पहावे लागेल. क्रांतीवृत्तावरील चार बिंदू सूर्याच्या भासमान भ्रमणामुळे महत्त्वाचे ठरतात: क्रांतीवृत्त आणि अवकाशीय विषुववृत्त (पृथ्वीच्या विषुववृत्ताचे अवकाशतील प्रक्षेपण) जिथे एकत्र येतात ते दोन बिंदू (वसंतसंपात, शरदसंपात), दक्षिणायन आणि उत्तरायण सुरु होताना सूर्य जिथे असतो ते दोन बिंदू. हे बिंदू तारकापुंजांच्या सापेक्ष स्थिर नसून ते दरवर्षी राशीचक्रात मागे सरकतात. साधारण इ.स. ४९९ मध्ये वसंतसंपात रेवती ताऱ्याजवळ होता (सध्या तो उत्तराभाद्रपदा नक्षत्रात आहे). त्यावर्षी उत्तरायण सुरु होताना सूर्य निरयन मकरराशीच्या आरंभी असला पाहिजे. या काळात मकरसंक्रांत (सूर्याचा निरयन मकर राशीत प्रवेश) आणि उत्तरायण हे एकाच दिवशी होत असावे. सूर्योदयबिंदूचे अयन अतिशय हळू होत असते, त्यामुळे दिवसागणिक त्यात फार फरक दिसत नाही. त्यातच वातावरणाच्या प्रभावामुळे सूर्योदयबिंदू नुसत्या निरीक्षणाने निश्चित करणे कठीण असते. त्यामुळे उत्तरायण निश्चित कधी सुरु झाले किंवा होईल हे सांगणे नुसत्या निरीक्षणाने अवघड असते. त्याउलट सूर्याचा मकरराशीत प्रवेश निश्चित करणे तुलनेने सोपे. १५०० वर्षांपूर्वीची साधने, गणितातील प्राविण्य विचारात घेता, मकरराशीत प्रवेशावेळी उत्तरायण साजरे करणे हा मार्ग तेव्हाच्या शास्त्रकारांनी घालून दिला असावा. त्यातील चूक फारशी लक्षात येण्याजोगी नसल्याने ते चालून गेले असावे. पण आज गणितातील आणि संगणकीय सुधारणांमुळे ग्रहांची अगदी विकलेपर्यंत स्थिती निश्चित करता येत असताना, आपण ही १५०० वर्षांपूर्वीची प्रथा अजूनही आंधळेपणाने पाळणे बरोबर नाही.

दुसरी महत्त्वाची बाब म्हणजे, मकरसंक्रांतीपासून पुढे दोन महिने सूर्य शनिच्या राशींमध्ये असतो. रवि हा ग्रहमंडलातील राजा वैभव, तारुण्य, सोने, जीवन, सुख, उत्साह यांचा कारक तर शनि हा ग्रहमंडलातला दास दारिद्र्य, वार्धक्य, शिसे, मृत्यू, दु:ख, नैराश्य यांचा कारक. ह्या दोन राशी त्यांच्या स्वामीप्रमाणेच सूर्याला विपरीत गुणांच्या आहेत. त्यात सूर्य प्रवेश करत असतानाचा दिवस सण म्हणून कसा साजरा करता येईल? त्यामुळेच की काय पण हा सण लग्नानंतर पहिला सण असल्यास साजरा करत नाहीत आणि किंवा या दिवशी कोणी शुभकार्याचा आरंभही करत नाहीत. याउलट २१-२२ डिसेंबरला हा सण साजरा केल्यास कुठलेच अशुभाचे सावट त्यावर राहणार नाही.

अजूनही मकरसंक्रांत थंडीत येत असल्याने फारसा फरक पडत नाही, परंतु आणखी हजार वर्षांनी मकरसंक्रांत उन्हाळ्यात येऊ लागेल तेव्हा ऊष्ण तीळगुळ खाऊन कसे चालेल आणि सुगड्याचे वाण द्यायला तेव्हा भर उन्हाळ्यात कोवळी गाजरे, बोरे कशी मिळतील?

Buying desired house.

It's very common these days to relocate to other city, state or even country for job, business. Easy loans make it even easier to own a house earlier in the life. But money alone isn't enough to buy a house in our dreams. Astrologer can help you in these matters by providing insights into the future.

Rohini had zeroed down onto a house that she had liked most, the location was good too. Money wasn't a problem. Obviously, there were other buyers in the game. On 5th January 2014 at 9:47 PM IST she asked me whether she would be able to buy that home.  Given is the Nirayana horoscope at the time at Pune (where I was located then).

Moon is in Jupiter's star and Jupiter is in the eleventh house, which signifies matters related to one's desires, likings and wishes. The cusp of the fourth house (which signifies matters related to one's house) falls in sub of Moon. Thus Moon indicates the question related to house one likes. That's the fun with the horary charts, that they indicate the query even though queriest doesn't verbalize it.

In Krishnamurti system, the sub in which the cusp of house in question falls indicates whether the answer to the query would be favourable or unfavourable. If the sub signifies the complementary houses and is situated in the star of planet in direct motion, the answer is favourable otherwise unfavourable. For the given horary chart, Moon is the sublord of fourth house and it is in Jupiter's star, thus indicating unfavourable answer. So, I told Rohini that she won't be able to buy the house. Further, the cusp of eleventh house falls in the sub of Saturn. Saturn is situated in the third house. Third house being the house before fourth, negates the fourth house. Hence the sublord of cusp of eleventh house negates the house, indicating the Rohini herself wouldn't want to buy that house.

"You wouldn't want to buy that house.", I answered after examining the horoscope.

"I liked that house and want to buy it desperately. How would then you say so?", Rohini was clearly confused by the irony.

"The horoscope tells me so. Go ahead and try buying the house". I was sorry to answer that way, but an astrologer is a mere messenger of the skies.

Rohini made her bid on 14th January and consulted the loan agent. Same day the loan agent pointed out that there will be problems in securing loan for that particular house. Rohini withdrew the offer within next hour. Because of my prediction, she was ready for the outcome and started searching new home.

From her birth-chart, I predicted that she would be able to buy house between June 2014 and September 2014. The timelines predicted from birth-chart can have a sway of about 2-3 months depending upon the accuracy of the birth-time. In April 2014, she proposed to buy a different house and settled in it by June 2014.

घर घेता येईल का?

नोकरी, धंद्याच्या निमित्ताने आपले गाव/शहर सोडून परक्या शहरात, राज्यात किंवा अगदी परदेशात जाणे ही खूप नित्याची गोष्ट झाली आहे. आपले राहते घर सोडून परक्या मुलखात नोकरी करताना कधी ना कधी तरी तेथे घर घेणे गरजेचे होते. कर्जाच्या सुलभतेमुळे तरुण वयात स्वत:चे घर घेणे शक्यही होते. परंतु पैशाची सोबत असूनही बरेच शोधून मनासारखे घर मिळतेच असे नाही. अशावेळी कुठे तडजोड करावी का, का वाट पहावी अशा द्विधा मन:स्थितीत ज्योतिषाची मदत होते.

रोहिणीला (नाव बदलले आहे) बरीच शोधाशोध केल्यावर एक घर पसंत पडले होते. पैशाची सोबत होती. अर्थात अशा घर घेऊ इच्छिणारेही पुष्कळ होते. तिने मला हे घर तिला घेता येईल का, हा प्रश्न ५ जानेवारी २०१४ रोजी रात्री ९:४७ ला केला.  त्यावेळची पुण्याची (मी जिथे तो प्रश्न सोडवला) कुंडली खाली दिली आहे.

प्रश्नकुंडली: ५/जाने/२०१४ २१:४७, पुणे

चंद्र गुरुच्या नक्षत्रात आणि गुरु लाभात म्हणजे मनातील इच्छा पूर्ण होणार का हा प्रश्न होता, पण त्याचे घराशी असलेले नाते चतुर्थाच्या उपनक्षत्रस्वामी असलेल्या चंद्राने स्पष्ट केले. प्रश्नकुंडलीची ही मजा आहे, की प्रश्नकर्त्याने जरी प्रश्न विचारला नाही तरी ज्योतिषाला तो प्रश्नकुडलीद्वारे बरोबर कळतो.

कृष्णमूर्ती ज्योतिषात हो/नाही प्रकारचे उत्तर पाहताना, त्या भावाचा उपनक्षत्रस्वामी पाहतात. हा उपनक्षत्रस्वामी आणि त्याचा उपनक्षत्रस्वामी मार्गी असून जर पूरक भावांचे कारक असतील तर हो असे उत्तर असते. या कुंडलीला चतुर्थाचा उपनक्षत्रस्वामी चंद्र वक्री गुरुच्या नक्षत्रात आहे. त्यामुळे रोहिणीला मी तुला हे घर घेता येणार नाही असे सांगितले. लाभाचा उपनक्षत्रस्वामी शनी तृतीयात आहे; तृतीयस्थान हे चतुर्थाचे व्ययस्थान. इच्छापूर्तीचे स्थान घराला नकार देत आहे म्हणजे रोहिणीचीच हे घर घ्यायची इच्छा होणार नाही. यापुढचे संवाद असे -

"तुला स्वत:लाच घर घेण्याची इच्छा होणार नाही", मी.

"मला ते घर पसंत आहे असे सांगुनही तू हे सांगतोस?", रोहिणी.

"हो, माझ्यासमोरची पत्रिकाच तसे सांगते आहे. तू तुझे प्रयत्न कर", मी.

रोहिणीला फार प्रयत्नाने पसंत पडलेले घर आपल्याला मिळणार नाही ह्याचे दु:ख होतेच. ज्योतिषाला सत्याचे कडू औषध पाजून प्रश्नकर्त्याला आगाऊ सूचना द्यावी लागते.

रोहिणीने हे घर घ्यायचा प्रस्ताव घरमालकासमोर १४ जानेवारी रोजी ठेवला आणि कर्जासाठी बोलणी सुरु केली. तिच्या कर्ज सल्लागाराने तिला १४ जानेवारी रोजी ह्या घरासाठी कर्ज घेण्यात अडचणी येतील त्यामुळे हे घर घेऊ नये असा सल्ला दिला. रोहिणीने तत्परतेने तासाभरात स्वत:हून प्रस्ताव मागे घेतला.

असे प्रश्नकर्ते मला आवडतात. ज्योतिष प्रयत्न करु नका असे कधीच सांगत नाही, उलट प्रयत्नांना योग्य काळ आणि दिशा देण्याचे काम करते. त्याचबरोबर प्रयत्नांना अपयश आले तर त्यांची कारणमीमांसा करून निराश न होण्यास मदत करते. रोहिणीला घर मिळणार नाही याची कल्पना आधीच आल्याने, तिने प्रस्ताव मागे घेतानाच पुढचे घर पहायची तयारी केली. तिने ग्रहांचा कौल पाहून तो प्रस्तावच पुढे ठेवला नसता तर तिला पसंत पडलेले घर  केवळ ज्योतिषाच्या सांगण्यावरून सोडले ही गोष्ट खात राहिली असती, आणि तसे व्हायला कारणीभूत मी झालो म्हणून मलाही!

तिच्या जन्मकुंडलीवरून मी तिला जून २०१४ ते सप्टेंबर २०१४ ह्या काळात घर घेता येईल असे सांगितले, अर्थात जन्मकुंडलीवरून निश्चित केलेल्या काळात जन्मवेळेतील फरकाप्रमाणे २-३ महिन्यांचासुद्धा फरक येऊ शकतो याची कल्पना देऊन प्रयत्न तसेच चालू ठेवण्यास सांगितले. एप्रिल २०१४ च्या सुमारास तिने दुसऱ्या घराचा व्यवहार पूर्ण केला, घरातील दुरुस्ती आणि बदल होऊन रुळण्यास जून २०१४ उजाडले.

रोहिणीची घर घेण्याची इच्छा जशी पूर्ण झाली तशी सर्व गृहेच्छुकांची होवो!

गृहचतुर्थाची कहाणी लाभोत्तरी सुफळ संपूर्ण!

Research and experiments related to child birth

There are many systems or schools in Astrology. Each system has its own set of rules, though sometimes contradictory. Obviously, not all of them yield correct results when applied. Most of the rules are given without any theorematic treatment. That raises a question, "how does one sort the correct ones from the wrong ones?". Simple answer is to match them against the actual observations. But the method is tedious as we will see next. We started some experiments in the context of child birth esp. the first child birth. This article describes our efforts so far and some interesting outcomes.

To understand the terminology, please use the reference pages available from the sidebar.

Method

With the limited time in our hands, we could use only one system of astrology for the experiments. Given the high level of accuracy and simplicity, we chose Krishnamurti system.  We used Statistical Hypothesis Testing to validate the rules against the observations.

We use following rules from Krishnamurti's readers. We did not use the rules specifying the effects of aspects of other planets with Rahu and Ketu, and aspects of planets in general.

1. in its Dashas, a planet indicates effects related to the house/s it signifies 
2. A planet signifies following houses
1. The house which it occupies
2. The house/s it rules
3. The house/s ruled and occupied by the lord of Nakshatra occupied by the planet.
3. Whether the effects are desired or undesired is decided by the lord of the sub of the planet. The signification of the sub-lord is decided by rule 2.
4. Rahu and Ketu also (apart from the rule 2) signify the houses occupied and ruled by the lord of Rashi where they are placed.

According to Krishnamurti system, dasha of planets signifying the second, fifth and eleventh houses  should run when the first child is born to a person to effect the increase in family, and child-birth to the person and its spouse. Dasha lords should transit (gochar) the nakshatras of planets signifying these houses.

Observation

We studies the horoscopes of 150 parents and their first children. The observations are as follows

1. 85% parents had the dashas of planets signifying fifth house. The probability of running dasha of significator of the fifth house at any random time is 70% according to rules used above. Thus the hypothesis that "when first child is born the dashas of planets signifying fifth house are running" holds for the data studied with type 1 error less than 1%.
2. We did not see such a high correlation for second and eleventh house, esp. in case of fathers. In case of mothers however second house was observed to be significant next to the fifth house.

In this case, we observed that although the rule specifies the three houses viz. second, fifth and eleventh being significant, only two houses viz second and the fifth were found to be significant in the observed data and that too for mothers. Thus the method allows validation of existing rules and at the same time shows the need for improving those rules.

Hence we are continuing the study to validate existing rules and hypothesizing new rules as needed. According to the rules of hypothesis testing, in the given context, we need samples in the range of thousand to conclusively discard or accept a hypothesis. It is possible to analyse large data within minutes using computers, so today it's possible to experiment using such methods (something which wasn't possible when Krishnamurti formulated his method). We are collecting the birth details of parents and their first children to continue our studies.

If you are interested in providing your details, please use Google Form  here.

संततियोग प्रयोग आणि संशोधन

फलज्योतिषात अनेक पद्धती प्रचलित आहेत. ह्या प्रत्येक पद्धतीत अनेक नियम आहेत, त्यातले काही परस्परविरोधीही आहेत. सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे,  ह्यातल्या कित्येक (जवळजवळ सगळ्याच) नियमांना सिद्धांताची जोड दिसत नाही. एखादा नियम तसा का आहे, याचं विवेचन फारसे आढळत नाही. किंबहुना त्यामुळेच ज्योतिषाला अवैज्ञानिक शास्त्र म्हणवले जाते. यातले बरेच नियम लागू पडताना दिसतात आणि बरेच नाही. हा नीरक्षीर विवेक कसा करायचा हा मोठा प्रश्न आहे. त्याचे सोपे परंतु कष्टप्रद उत्तर म्हणजे, प्रत्यक्ष निरीक्षणांशी ज्या नियमांचा मेळ बसतो ते नियम स्वीकारणे आणि उरलेले सोडून देणे. आम्ही "प्रथम संतति कधी होते?" हा प्रश्न घेऊन हे प्रयोग सुरु केले.

या लेखात वापरलेल्या ज्योतिषीय संकल्पना समजण्यासाठी संदर्भपृष्ठांचा वापर करावा.

पद्धत

हातात असलेला वेळ आणि उपलब्ध साधने याचा विचार करता कुठल्यातरी एकाच पद्धतीचा उपयोग करणे शक्य होते. कृष्णमूर्ती ज्योतिष  पद्धतीचा सोपेपणा आणि अचूकता ह्या दोन गोष्टींचा विचार करून त्या पद्धतीनुसार प्रयोग सुरु केले. ह्या नियमांना सैद्धांतिक बैठक नसल्यामुळे, त्यांची गुणवत्ता मोजण्यासाठी Statistical Hypothesis Testing चा वापर केला. ह्या पद्धतीत एखादे गृहितक निव्वळ शक्यतेमुळे (Random Chance) खरे वाटत नाही ना हे तपासले जाते.

सध्या कृष्णमूर्ती पद्धतीची वेगवेगळी संस्करणे वापरली जातात. आम्ही कृष्णमूर्तींच्या Readers मधील खालील नियम वापरले. विशेषत: राहु, केतू यांचे ग्रहांच्या दृष्टी आणि योगांमुळे बदलणारे कारकत्त्व तसेच ग्रहांचे दृष्टी आणि योगांनी बदलणारे कारकत्त्व विचारात घेतले नाही.

1. ग्रह त्याच्या (विंशोत्तरी) दशांमध्ये त्याच्या कारकभावांसंबंधी फळे देतो.
2. ग्रहाचे कारकभाव पुढीलप्रमाणे
1. ग्रह जिथे आहे ते भाव
2. ग्रह ज्या भावांचा स्वामी आहे ते भाव
3. ग्रहाचा नक्षत्रस्वामी जिथे आहे आणि तो ज्या भावांचा स्वामी आहे ते भाव
3. या फळांची अनुकूलता उपनक्षत्रस्वामीवरून ठरते. उपनक्षत्रस्वामीचे कारकत्त्व वरील नियमाप्रमाणे मानावे.
4. राहु आणि केतू त्यांच्या राशीस्वामी जिथे आहे आणि ज्या भावांचा स्वामी आहे त्या भावांचे कारक होतात.

कृष्णमूर्ती पद्धतीनुसार प्रथमसंततिच्या वेळी कुटुंबात वाढ होते, जातकाला तसेच त्याच्या जोडीदाराला पहिले अपत्य मिळते. त्यामुळे या वेळी धन, पंचम आणि लाभ या भावांच्या कारक ग्रहांच्या दशा चालू असतात.

निरीक्षणे

२०० पालक आणि त्यांच्या पहिल्या संतति यांच्या जन्मवेळा, जन्मस्थळे यांच्या माहितीवरुन त्यांच्या कुंडल्यांचा अभ्यास करून केलेली निरीक्षणे पुढीलप्रमाणे

1. ८५% पालकांच्या बाबतीत प्रथमसंततिच्या वेळी पंचमभावच्या कारक ग्रहांच्या दशा (महा, अंत:, वि) चालू होत्या. वरील नियमांनुसार ठराविक वेळी एखाद्या भावाच्या कारक ग्रहाची दशा चालू असण्याची निव्वळ शक्यता (Probability) ७०% असते. म्हणजेच प्रथम संतति आणि पंचमभावाच्या कारक ग्रहाची दशा याचा संबंध निव्वळ शक्यतेपेक्षा जास्त आहे.
2. धन आणि लाभ भावांबाबत मात्र हे प्रमाण कमी दिसून आले. विशेषत: वडिलांच्या बाबतीत या भावांचे प्रमाण निव्वळ शक्यतेइतकेच होते. आयांच्या बाबतीत धन भावाचे प्रमाण पंचम भावाच्या खालोखाल दिसून आले. लाभस्थानाचे प्रमाण मात्र निव्वळ शक्यतेइतकेच दिसले. म्हणजेच, आयांच्या बाबतीत धन भावाचा आणि प्रथम संततिचा संबंध दिसला, पण वडिलांच्या बाबतीत तसा तो दिसला नाही, किंबहुना पंचमभाव सोडता तो तसा कुठल्याच भावासंबंधी दिसत नाही.

सुरुवातीला म्हणल्याप्रमाणे पुस्तकातील सर्व नियम जसेच्या तसे लागू होताना दिसत नाहीत. पण लागू होणारे नियम या पद्धतीने वेगळे करता येतात. उदा. संततिसाठी पंचमभाव पहावा किंवा कुटुंबस्थानासाठी धनभाव पहावा, हे नियम पुस्तकांत मिळतात, परंतु "तसे का?" याचा विचार पुस्तकांत होताना दिसत नाही. या प्रयोगातून ते सांख्यिकीदृष्ट्या सिद्ध करणे शक्य आहे.

त्याबरोबरच ग्रहदशा, गोचर याबरोबरीने इतर कुठले घटक यावर परिणाम करतात का याचाही शोध या पद्धतीने घेता येइल. संगणकातील प्रगतीमुळे, खूप मोठ्या प्रमाणात माहितीचे विश्लेषण करणे शक्य आहे. आम्ही हाच प्रयोग मोठ्या प्रमाणावर करत आहोत. त्यासाठी सांख्यिकीच्या नियमांनुसार १००० पालक आणि त्यांच्या पहिल्या संततिच्या जन्मवेळा आणि जन्मस्थळे गोळा करत आहोत. याचा उपयोग आणखी सूक्ष्म आणि अचूक नियम मिळवण्यासाठी होइल.

आपण आपली माहिती देण्यास उत्सुक असाल तर ह्या Google Form चा वापर करा.